Izabella Poniatowska
| |
 Ciołek | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Mąż | |
Izabella Elżbieta z Poniatowskich Branicka (ur. 26 czerwca 1730 w Warszawie[1][2], zm. 14 lutego 1808 w Białymstoku) – siostra króla Stanisława Augusta[3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W 1748 roku w wieku lat 18 zawarła związek małżeński z Janem Klemensem Branickim i zamieszkała w Białymstoku. Była trzecią żoną, wówczas 59-letniego, hetmana.
Mimo młodego wieku, jej rola w rozwoju Białegostoku była niemal równie wielka co małżonka. Była niezwykle energiczną i światłą osobą. Jej właśnie miasto zawdzięcza powstanie pierwszych szkół[4]. Otaczała opieką finansową pensję dla córek urzędników dworskich, szkołę parafialną, szkołę paziów, Szkołę Podwydziałową Zgromadzenia Akademickiego założoną w 1777 roku przez Komisję Edukacji Narodowej.
Zatrudniła na dworze lekarza Michała Clementa, z pochodzenia Węgra oraz twórcę podręczników z dziedziny położnictwa Jakuba Feliksa Michelisa, który założył w Białymstoku Instytut Akuszerii[5].
Była też mecenasem kultury i sztuki. Sprowadzała do Białegostoku artystów o światowej sławie z Monachium, Mediolanu czy Londynu.
O erudycji Izabelli świadczy również jej pokaźny, jak na tamte czasy, księgozbiór biblioteczny, obejmujący ponad 200 dzieł literatury polskiej i zagranicznej. Włączywszy w to mapy, ryciny, plany architektoniczne, teleskopy, globusy i albumy liczba pozycji sięgała 600 egzemplarzy. A do tego jeszcze zbiór wszystkich edycji KEN Ksiąg Elementarnych wraz z podręcznikami szkolnymi i czasopismami.
Po śmierci Jana Klemensa odziedziczyła w całości majątek hetmana. Ponownie wyszła za mąż za generała Andrzeja Mokronowskiego, starostę ciechanowskiego, byłego podkomendnego zmarłego męża.
Zmarła w 1808 r. i została pochowana w podziemiach bazyliki archikatedralnej starego kościoła farnego w Białymstoku[3].
Od końca lat 90. jej plenipotentem był Franciszek Xawery Wilczewski, chorążyc Ziemi Wiskiej[6]. Był on później odpowiedzialny za majątek Branickiej po jej śmierci[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ H. Małachowicz, D. Juszczak, Nieznany Bacciarelli: portrety rodzinne Poniatowskich z Pokoju Jadalnego w pałacu w Łazienkach, „Rocznik Warszawski” XXXI, 2003, s. 120.
- ↑ Księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej Św. Krzyża w Warszawie, Księga chrztów 1729-50 r.
- ↑ a b ks. Stanisław Strzelecki: O białostockie „Requiem” dla Izabeli Branickiej. archibial.pl/, 2008-01-26. [dostęp 2017-01-25].
- ↑ Izabela Branicka – białostocka mecenas kultury - Proanima.pl [online], Portal Promocji Kultury ProAnima.pl, 12 sierpnia 2021 [dostęp 2021-08-17] (pol.).
- ↑ Krystyna Konecka: Jak Izabela Branicka rozsławiła Białystok. wspolczesna.pl, 2010-06-26. [dostęp 2017-01-25].
- ↑ https://web.archive.org/web/20200325223613/http://poczekalnia.genealodzy.pl/pliki/APH-Wilno/ArchidiakonatBialostocki/ArchBialostocki_WM01_1808b-1809a/Bialystok/3-B/WM01_0348.jpg poczekalnia.genealodzy.pl
- ↑ https://web.archive.org/web/20171107010924/http://rcin.org.pl/Content/62856/WA308_82305_P331_Testament-Izabeli-z_I.pdf
Literatura dodatkowa
[edytuj | edytuj kod]- Władysław Konopczyński: Branicka Izabella. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 396–397. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0.